0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Ankara’nın planları üzerinde düşünürken, yine ABD’yi gözden kaçırmamak gerekiyor.

Irak merkezi hükümeti ile Türkiye arasında başlayan Başika Üssü gerilimi artarak devam ediyor.

Irak Parlamentosu’nun Başika’daki Türk askerlerini “işgalci” ilân etmesi, milis kuvveti Haşd eş-Şaabi’nin IŞİD gibi Türk askerlerine karşı da savaşacağını söylemesi, Türkiye’nin kendi askerlerini “Kürdistan bölgesi istedi” diye savunması ve Kürdistan bölgesinin Türkiye’ye destek vermesi, yaklaşan Musul operasyonu ile ilgili olduğu gibi, Irak’ın ve bölgenin geleceğine ilişkin daha büyük bir “vizyonu” da yansıtıyor.

IRAK’TAKİ TSK VARLIĞI

Türkiye’nin Irak topraklarındaki askeri varlığı eski, ayrıca Başika’dan ibaret değil.

Daha Saddam Hüseyin döneminde, Türkiye PKK’ye karşı Irak topraklarında sıcak takip imkanı elde etmiş, ayrıca irili ufaklı çok sayıda askeri bölge oluşturmaya başlamıştı.

Yalnızca PKK’ye karşı değil, Kürt partileri arası iç savaş döneminde de varlığını tahkim eden TSK’nın, bugün Irak topraklarında hâlâ 1300 civarında askere sahip olduğu ileri sürülüyor. Bu 1300 asker, Kürdistan bölgesinde konuşlu.

Tartışmalara konu olan Başika’nın yanı sıra, Türkiye’nin Kürdistan’da bulunan Duhok’a da ikinci bir askeri üs inşa etmeye başladığı iddiası basında yer almıştı.

Vatan Gazetesi yazarı Murat Çelik de, geçen Aralık ayında, Irak’ın kuzeyinde 10 farklı noktada 21 yıldan beri Türk askerinin olduğunu yazmıştı.

Çelik’in Türk askerinin bulunduğunu söylediği Irak kentleri şöyle: Erbil, Süleymaniye, Zaho, Dohuk, Amediye, Selahaddin, Batufa, Kanimasi, Bamarni, Diyana. Bu kentlerden bazılarında, Türk askerleri Peşmerge birliklerini eğitiyor.

IRAKLI SÜNNİLER, MUSUL VE BAŞİKA

Başika ve Musul üzerinden dönen tartışmaları kavramak için, biraz geriye gitmek gerekiyor.

ABD’nin 2003’teki Irak işgalinden sonra, oluşturulan fiili yönetim, Lübnan usulü etnik-mezhepsel temsiliyete (konfesyonalizm) göre şekillendi. Ancak ülkedeki Sünni gruplar, 2005 yılında siyasi sürece katılımı reddedip seçimleri boykot etmişlerdi. Bunun yanı sıra, o dönemde Sünni gruplar, federal bir Sünni bölgesi fikrine şiddetle itiraz ediyorlardı.

Ancak Irak’taki Sünni grupların, zaten sorunlu olan sisteme çarpık entegrasyonu, AKP hükümetinin gösterisi ve ABD’nin onayıyla sağlandı. 2014 yılına gelindiğinde IŞİD’in ve müttefiklerinin Anbar ve Musul’u işgaliyle birlikte, “federatif Sünnistan” projesi daha yüksek sesle dillendirilmeye başlandı.

Türkiye’nin Irak ile olan bağlantısı da, Kürdistan yönetimi ve eski Musul Valisi Esil Nuceyfi üzerinden kuruluyor. Geçen Aralık ayında başlayan Başika tartışmasında, Bağdat yönetiminin tepkisine cevap veren Türkiye, buradaki askeri varlığının Nuceyfi’nin isteği doğrultusunda eğitim verdiğini söylemişti. Esil Nuceyfi ve kardeşi Usame Nuceyfi, Sünni Mutahidun grubuna üye ve bu siyasi grup Irak’ın mezhep temelinde bölünmesini, Bağdat’tan bir Sünni ordusu kurulmasını istiyordu.

Aynı Nuceyfi biraderlerin, Irak’taki resmi görevlerinden 2015 yılının Mayıs ve Ağustos aylarında azledildiklerini de hatırlatalım. Gerçi Usame’ninki görünüşte “azil” değil; o, Başbakan Haydar İbadi’nin “reform” planları çerçevesinde başkan yardımcılığının kaldırılması üzerine postu kaptırmıştı.

Bu bilgiler ışığında, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Musul, Musullularındır” temalı, ancak açıkça mezhepçi açıklamalarının bağlamı anlaşılabilir. Erdoğan ve Irak’taki “dostları”, açıkça bir “Sünnistan” projesinin savunucuları. Telafer, Tuzhurmatu, Ömerli IŞİD saldırısına uğradığında kılını kıpırdatmayan Erdoğan’ın, şimdi İran ve yerel milislere diş bilemesi, “IŞİD’le samimi mücadele” kapsamında değerlendirilemez.

Musul’un kuzeydoğusunda bulunan ve bir “Ezidi-Hıristiyan kenti” olarak bilinen Başika’daki üs ve bu üste eğitilen Nuceyfi bağlantılı Haşd el-Vatani milisleri de bu projenin taşıyıcıları olarak görülüyor.

Zaten Irak yönetimi, Türkiye’nin Musul vilayetindeki askeri varlığının yeni olmadığını kabul ediyor. Ancak geçen Aralık ayındaki yeni sevkiyatın kendi bilgileri dışında olduğunu belirtiyor.

ABD VE SUUDİ ARABİSTAN

Bu noktada, Türkiye’nin bölgedeki müttefikleri ABD ve Suudi Arabistan’ın tutumlarına bakmak gerekiyor.

Önce Suudilerden başlayalım. Riyad’ın Irak’taki “Şii” Nuri Maliki yönetimini devirmek için ülkedeki Sünni aşiretlere yardımda bulunduğu, Wikileaks belgelerine yansımıştı. Suudileri temel hedefi, Maliki hükümetini zayıflatmak, Irak’taki Sünnilere kendi bölgelerini tutacak yardımlarda bulunmaktı. Elbette, bir “Sünnistan” gerek şartlarından, Kürdistan’a destek vererek…

Bu vesileyle Irak’taki İran nüfuzunu kırabileceğini düşünen Suudilerin en büyük destekçisi elbette ABD’ydi. IŞİD’in Anbar ve Musul’u ele geçirmesini yalnızca seyreden ve ancak Kürdistan tehdit altına girdiğinde müdahale eden ABD, resmi olarak Irak’ın bütünlüğünü savunsa da, Kürdistan’la geliştirdiği “bağımsız” ilişkiler ve Sünni aşiretlerle olan silahlı-külahlı bağları, bu resmiyete gölge düşürüyor.

Dahası, artık Suriye’den bağımsız düşünülemeyecek Irak sahasında, IŞİD’in bazı haritalarda Sünnistan olarak geçen bölgelere hâkim olması, IŞİD’i yenmek için bir Sünnistan kurulması gerektiği fikrini de alttan alta güçlendiriyor.

IŞİD’DEN SONRASI

Yani sorun hâlâ IŞİD’in yenilip yenilmeyeceği değil, IŞİD’in sonrasında Irak ve Suriye’nin nasıl ve kimler tarafından yönetileceği.

Bu nedenle Musul operasyonu da, “operasyon” olarak bir önem arz etmiyor. Kentin kaderi ve önemi, Erdoğan’ın mezhepçi açıklamalarında gizli. Güçten düşmüş bir Erdoğan, olası bir Sünnistan/Kürdistan ikilisine hamilik ederek fiyakasını düzelteceğini düşünüyor.

Tabii, “beyefendi”, Türkiye’nin güney sınırlarını aşağı doğru çekiştirmenin, bir “geri tepme” yaratarak ülkeyi içe doğru büzüştürebileceğini görmek istemiyor. ABD himayesindeki Yeni-Osmanlıcı kumarbazlık, böyle…

Kaynak: AKP’nin Başika ve Musul ısrarı: Yeni-Osmanlıcı kumarbazlık